Қыземшек тауы

Орналасқан жері: Батыс Қазақстан облысы, Шыңғырлау ауданы, Қарағаш ауылдық округі. Зерттеу: Тау туралы мәліметтерді қазақ әдебиетінен, қазақ ақыны Ж.Молдағалиевтің өлеңдерінен, сондай-ақ «Батыс Қазақстан энциклопедиясынан» кездестіруге болады, – Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 ж. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 30 маусымдағы No 657 қаулысымен Үлкен Аңқата өзенінің жоғарғы ағысындағы бор төбелері республикалық және халықаралық маңызы бар табиғат объектілерінің тізіміне енгізілген. Бор шоқыларының ауданы 250-300 га, олар Сырым ауданы Талдыбұлақ ауыл округінің аумағында орналасқан. Ескерткіш түрі ландшафты-геоморфологиялық. Қысқаша сипаттамасы: Жел мен су ағындарының әсерінен топырақ эрозиясы түрінде пайда болған оқшауланған, шатыр тәрізді тау беткейлері. Қыземшек тауының атауы тау пішінінің қыз кеудесіне көзбен ұқсастығынан шыққан. Абсолюттік биіктігі шамамен 200 м, ал салыстырмалы биіктігі 20-30 метр. Бүкіл негіз тігінен, жоғарыдан төменге дейін кесілген сияқты. Бұл тау етегінің су эрозиясына бейімділігін көрсетеді. Мұнда бор кезеңіне тән эндемикалық өсімдіктерді де көруге болады. Карбонатты каштан топырағында топырақ пен өсімдік жамылғысында ақ жусан топтары кездеседі, бірақ бетегелі шөпті өсімдіктер қауымдастығы басым. Тау жоталары Қыземшек ауылынан 2 шақырым жерде орналасқан. 2000 жылдан астам уақыт бұрын Каспий мен Арал теңіздері біріктірілгендіктен қазіргі Шыңғырлау аймағының көп бөлігі су астында қалды. Халық аңызы: Аңызда ертеде бір байдың сұлу қызы болғаны айтылады. Ол басқа арудың ұлына ерік берді, бірақ сұлудың сүйгені бар, кедейдің баласы. Жек көретін үйлену күні ғашықтар келісіп, қашып кетті, қыздың әкесі қатты ашуланып, оларды қуып жіберіп, өлтіруді бұйырды. Бетпақдала қаласында қашқындарды қуып жетіп, оларды қуып жіберді. Бұған қанағаттанбаған жазалаушылар қыздың кеудесін кесіп тастайды. Қыземшек тауының пайда болуының бір нұсқасын ақын Жұбан Молдағалиев өз өлеңінде сипаттаған. «Қобланды батыр» жырында Қыземшек тауы да талай рет айтылады. Қобыланды қалмақ ханы Алшағырды өлтіреді, Қобыланды батыр өзінің егіз әпкесі Хансуланы іздеп, қалмақ жерін бірнеше күн аралайды. Тұңғиық ойға батып, орманды аралап жүріп, бір үйір жылқыға тап болды. М.Сеңгірбекұлы «Қобыланды батыр» жырында да осы нұсқаны ұстанады. Ал «Қарғабойлы Қазтуған» жырында көп жерде осы жерден 50 шақырым жерде орналасқан Қыземшек тауы айтылады. Жақын жерде Қобыланды қылышын қалдырған Қылыш тауы жатыр. Аңыз бойынша, Қылыштау тауын мекендеген халық марқұм жауынгердің басына қойылған асыл алтын семсерді қорғайды.